Błędy ortograficzne
|
| Przykład błędu |
Forma prawidłowa |
Komentarz |
| żądzić, rządać, wąhać, wachać |
rządzić, żądać, wąchać, wahać |
Często mylona pisownia ze względu na występowanie podobnych słów o innej pisowni. |
| pojedyńczy, pojedyńcza, pojedyńcze, pojedyńczo |
pojedynczy, pojedyncza, pojedyncze, pojedynczo |
Częste błędy ze względu na sposób wymowy, podobnie jak wyrazy zakończone na -zm (np. klasycyzm) w mowie zmiękczają się czasem na -źm ("klasycyźmie"). |
zwycięscy
zwycięzcy |
zwycięzcy
zwycięscy |
Zwycięscy to przymiotnik (np. w zastosowaniu "zwycięscy wojownicy pojmali w jasyr przegranych"), zwycięzcy to l.mn. od zwycięzca. |
francuzki
Francuski |
Francuzki
francuski |
Francuzki to rzeczownik (kobiety narodowości francuskiej), np. "znam dwie Francuzki" i piszemy go wielką literą. Przymiotnik francuski piszemy małą literą, np. "francuski to trudny język". |
| menager |
manager
menadżer
menedżer |
Błąd wynikający z niepoprawnego zapożyczania angielskich wyrażeń. |
książe
ciele
pare
plemie
imie |
książę
cielę
parę
plemię
imię |
Pomimo wymowy tych i podobnych wyrazów bez nosowości (z -e) – zawsze piszemy -ę (parę w znaczeniu kilka również piszemy z -ę). |
umię
rozumię
śmię
prosze |
umiem
rozumiem
śmiem
proszę |
Form pierwszej osoby nie używamy w artykułach, pojawia się ona jednak często w dyskusjach, stąd przydatne jest zwrócenie uwagi na ten błąd. |
koleji
nadzieji
mierzeji
szyji
aleji
Maji
Mateji |
kolei
nadziei
mierzei
szyi
alei
Mai
Matei |
Rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone na -j bądź -ja, które występuje po samogłosce, mają w D., C. i Ms. zakończenie -i. |
pierszy
piersi
czeci |
pierwszy
pierwsi
trzeci |
Błędy wynikające z niestarannej wymowy – "piersi" to liczba mnoga od "pierś". |
trzcionka
ludzią |
czcionka
ludziom |
Błąd wynikający z obawy przed posądzeniem o niestaranną wymowę. |
Pisownia wielką lub małą literą
|
Ustawa o Powszechnym Obowiązku Wojskowym RP
Kodeks Cywilny
Prawo Autorskie |
ustawa o powszechnym obowiązku wojskowym RP
Kodeks cywilny
Prawo autorskie |
Nazwy ustaw i innych aktów prawnych piszemy małą literą (ustawa o fundacjach, ustawa o izbach lekarskich), chyba że ustawa wyraźnie stanowi inaczej, np. ustawa – Kodeks cywilny, ustawa – Prawo prasowe itp. |
zakon Franciszkanów
opactwo Cystersów
siostra Urszulanka |
zakon franciszkanów
opactwo cystersów
siostra urszulanka |
Skrócone nazwy zakonów piszemy małą literą, w odróżnieniu od nazw pełnych, np. Zakon Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika (ale paulini).
Uwaga: Nazwy zakonów rycerskich piszemy wielką literą, np. Krzyżacy, Templariusze, a nie krzyżacy, templariusze.
|
DU, Nr. X Poz. Y
DzU NR. X, POZ. Y
Dz.U. (bez spacji) |
Dz. U. Nr 2, poz. 45 albo
Dz. U. z 1995 r., Nr 45, poz. 1070 |
Wprawdzie zgodnie z zasadami powinno być "DzU", ale językoznawcy akceptują powszechnie używany i wynikający z § 162 powszechnie obowiązujących Zasad Techniki Prawodawczej skrót "Dz. U." (ze spacją w środku skrótu!). W przypadku Monitora Polskiego prawidłowym skrótowcem jest M.P.. Ostatnio, zwłaszcza na stronach WWW ministerstw, spotykane jest takie strukturalne wskazywanie umiejscowienia danego aktu prawnego: Dz.U.2005.38.1056 lub M.P.2004.3.35. Nie jest to poprawne. |
województwo Warmińsko-Mazurskie
Warmińsko-mazurskie
Bielsko-biała
Ruda śląska |
województwo warmińsko-mazurskie
Bielsko-Biała
Ruda Śląska |
Nazwy województw piszemy małą literą, zarówno pierwszy, jak i drugi człon. W dwuczłonowych nazwach miast, oba człony piszemy wielką literą. |
język Polski
lista Rosyjskich piosenkarzy
msza Rzymsko-Katolicka
Katolicy, Muzułmanie, Buddyści
Warszawiacy, Gdańszczanie
na Warszawskich ulicach
15 Stycznia 2007
w ostatni Poniedziałek |
język polski
lista rosyjskich piosenkarzy
msza rzymskokatolicka
katolicy, muzułmanie, buddyści
warszawiacy, gdańszczanie
na warszawskich ulicach
15 stycznia 2007
w ostatni poniedziałek |
Przymiotniki od nazw kontynentów, krajów, miejscowości, narodów, obrządków religijnych zawsze pisane są małą literą, o ile nie stanowią części nazwy własnej, podobnie jak nazwy wyznawców religii, nazwy miesięcy, dni tygodnia i mieszkańców miast. Wyjątkiem mogą być stwierdzenia typu prawo Boskie lub zasady Rodzicielskie, gdy piszący chce podkreślić swój szczególny szacunek lub szczególne zaangażowanie uczuciowe.
Uwaga: żyd w sensie wyznawca religii mojżeszowej pisze się małą literą, ale Żyd w sensie człowiek narodowości żydowskiej lub pochodzenia żydowskiego pisze się wielką (dużą) literą. |
wiem, co Ci ludzie myślą
wiem, co Ci ludzie Ci powiedzieli |
wiem, co ci ludzie myślą
wiem, co ci ludzie Ci powiedzieli |
"Ci" pisane wielką literą to forma grzecznościowa celownika zaimka w drugiej osobie liczby pojedynczej, stosowana w korespondencji, w znaczeniu "Ci" albo "Tobie"; w podanym w pierwszym przykładzie znaczeniu zaimek "ci" ma inne znaczenie (jest to liczba mnoga od zaimka "ten", por. "tamten"-"tamci") i pisany jest małą literą;
drugi przykład pokazuje obydwa zaimki brzmiące "ci" w tym samym zdaniu |
Pisownia łączna lub rozdzielna
|
z tąd
z tond
stond |
stąd |
|
wogóle
wogule
wogle |
w ogóle |
|
| wgłąb |
w głąb |
|
| z przed |
sprzed |
Sprzed jest przyimkiem! |
| spowrotem |
z powrotem |
|
| z resztą |
zresztą |
"z resztą" znaczy tylko "wraz z pozostałymi"; "zresztą" oznacza "tak poza tym" |
możnaby
mógł by
mogła by
mogło by
zrobił bym itp. |
można by
mógłby
mogłaby
mogłoby
zrobiłbym |
Formy bezosobowe, jak można, trzeba itp. piszemy oddzielnie z by. Formy osobowe – mogła (ona), kupił (on/ja), powiedzieli (oni), piszemy razem z by i bym.
Wskazówka: W razie wątpliwości staramy się "podstawić" daną formę czasownika pod jakąś osobę – ja, ty, on, ono, my, wy, oni, i jeśli jest to poprawne, to stosujemy pisownię łączną, jeśli nie – rozdzielną. |
10-cio metrowy
20-sto lecie |
10-metrowy
20-lecie |
|
dwu i pół letni
półtora-godzinny |
dwuipółletni
półtoragodzinny |
Złożenia liczebników pisanych słownie i rzeczowników zawsze pisane są jako jedno słowo, bez spacji ani dywizów. |
15-stka
w pierwszej 10-tce |
Piętnastka
w pierwszej dziesiątce |
Rzeczowniki odliczebnikowe zawsze zapisuje się słownie. |
| 1990r. |
1990 r. |
|
napewno
narazie
poprostu
conajmniej
na codzień
na prawdę
na przeciwko
wszechczasów |
na pewno
na razie
po prostu
co najmniej
na co dzień
naprawdę (= rzeczywiście)
naprzeciwko
wszech czasów |
|
| na raz |
naraz |
"Na raz" znaczy "na jeden raz"; "naraz" zaś "jednocześnie" lub "nagle"; zdecydowanie częściej używa się tej drugiej formy. |
nielada
niebyle |
nie lada
nie byle |
Częste błędy ze względu na sposób wymowy. |
Błędy pleonastyczne
|
| w miesiącu lipcu, okres czasu, akwen wodny, potencjalne możliwości, kontynuować dalej, powtarzać raz jeszcze, przychylna akceptacja, pełny komplet, rekonstrukcja i przebudowa gospodarki, cofać się do tyłu, bardziej częstszy, mniej bogatszy, dwie równe połowy, spadać w dół, fakt autentyczny, moralno-etyczne, na wskutek, przysłowiowy Jan Kowalski, kosztować taniej, kartka papieru, najbardziej optymalny, wracać z powrotem |
w lipcu, okres, akwen, możliwości (albo: potencjał), kontynuować, powtarzać, akceptacja (albo: przychylne potraktowanie), komplet (albo: pełny zestaw), przebudowa gospodarki (albo: rekonstrukcja gospodarki), cofać się, częstszy, uboższy, dwie połowy (albo: dwie równe części), spadać, fakt, moralne (albo: etyczne), na skutek (albo: wskutek), jakiś tam Jan Kowalski (albo: każdy Polak, dowolna osoba itp. zależnie od kontekstu), kosztować mniej (być tańszym), kartka (arkusz papieru), optymalny (albo: najlepszy), wracać (albo: iść/ jechać itp. z powrotem) |
Są to przypadki znane potocznie jako tzw. „masło maślane”; nie ma przysłowia o Janie Kowalskim, a nawet gdyby istniało, to przytoczony zwrot o Kowalskim jest pleonazmem. |
| w każdym bądź razie |
w każdym razie |
Połączenie form "w każdym razie" i "jakkolwiek bądź" |
Błędy interpunkcyjno-typograficzne
|
koniec zdania .
przyszedł , potem
kota ,którego
Dlaczego ?
( właśnie wtedy )
" nowator "
"To on."
Przybył "znany mówca."
Czerwono – Czarni
wiadomo-pojechał
wiadomo- przyjechał
Pan – znany jako Wyrwidąb, przybył
Pan, znany jako Wyrwidąb – przybył
Franciszek, poszedł
Jan Kowalski, to polski piłkarz
22 lipca 1974, oddano do użytku Trasę Łazienkowską.
W Warszawie, ruch drogowy wzrósł o 120%.
Po zakończeniu prac, biuro uległo likwidacji. |
koniec zdania.
przyszedł, potem
kota, którego
Dlaczego?
(właśnie wtedy)
"nowator"
"To on".
Przybył "znany mówca".
Czerwono-Czarni
wiadomo – pojechał
wiadomo – przyjechał
Pan – znany jako Wyrwidąb – przybył
Pan, znany jako Wyrwidąb, przybył
Pan (znany jako Wyrwidąb) przybył
Franciszek poszedł
Jan Kowalski to polski piłkarz lub Jan Kowalski – to polski piłkarz
22 lipca 1974 oddano do użytku Trasę Łazienkowską.
W Warszawie ruch drogowy wzrósł o 120%.
Po zakończeniu prac biuro uległo likwidacji. |
Błędy wynikają z niezrozumienia zasad pisania znaków interpunkcyjnych lub kierowania się zasadami pochodzącymi z innych języków.
a) Kropki, przecinki, średniki, dwukropki, wielokropki, wykrzykniki, znaki zapytania stawiamy bezpośrednio po ostatniej literze poprzedniego słowa, bez odstępu.
b) Cudzysłowy oraz nawiasy stawiamy bezpośrednio przy słowie bez odstępu z żadnej ze stron.
c) Kropkę stawiamy zawsze po cudzysłowie.
d) Często nie odróżnia się (szczególnie przy piśmie ręcznym) łącznika od myślnika, oba pisane w postaci poziomej kreski. Jednak łącznik oznacza się dywizem (-), natomiast myślnik pauzą (—) lub półpauzą (–). Łącznik łączy i dzieli zarazem dwie części pojęcia złożonego, tworząc jakby jedno słowo; piszemy go wtedy bez odstępów z żadnej strony. Myślnik wydziela części zdania; słowa bezpośrednio stojące z obu jego stron nie tworzą w sumie pojęcia złożonego, dlatego piszemy go z odstępami z obu stron.
e) Gdy stosujemy w zdaniu wyrazy wtrącone (bez których wypowiedź tez mogłaby istnieć), zawsze wydzielamy je znakami parzystymi: nawiasami, dwoma myślnikami lub dwoma przecinkami. Błędem jest umieszczanie z jednej strony wypowiedzi wtrąconej jednego znaku, a z drugiej innego znaku.
f) Nie oddzielamy nigdy przecinkiem podmiotu od orzeczenia.
g) Nie oddzielamy nigdy przecinkiem okolicznika (to jest anglicyzm) |
| Pies, który szczekał miał złego pana. |
Pies, który szczekał, miał złego pana. |
Zdania wtrącone należy oddzielać przecinkami z obu stron, nie tylko z przodu. |
HTMLa lub HTML′a
IPNie lub IPN′ie
Prokom-u lub Prokom′u |
HTML-a
IPN-ie
Prokomu |
Jeśli skrótowiec da się odmieniać, robi się to z użyciem łącznika. Łącznik pomija się, gdy skrótowiec ma charakter rzeczownika i kończy się małą literą. |
Linuxie lub Linux′ie
Firefoxie lub Firefox′ie |
Linuksie
Firefoksie |
W miejscowniku litera x na końcu słowa jest zastępowana przez ks. W innych przypadkach sprawa zamiany x na ks jest przedmiotem sporu językoznawców. W żadnym wypadku nie stosuje się apostrofu do oddzielenia tematu zakończonego na x od końcówki fleksyjnej, niezależnie od tego, czy x wymienia się na ks, czy nie. W mianowniku pozostawiamy oryginalną nazwę własną z "x", czyli: Linux, Firefox. |
| Botticelli′ego, Krupp′a, Bush′owi, Luigi′emu, Bentley′a |
Botticellego, Kruppa, Bushowi, Luigiemu, Bentleya |
Błąd wynikający z przeświadczenia, że polskie końcówki fleksyjne należy oddzielać od wszystkich nazwisk i imion obcojęzycznych apostrofem, tymczasem dodaje się go tylko wtedy, gdy ostatnie litery zanikają w czasie wymowy, np. Jacques (żak) – Jacques’a (żaka), Harry – Harry’ego (harego). |
100.5
1,250,000
1.250.000 |
100,5
1250000 lub 1 250 000 |
Część ułamkową od całkowitej zawsze oddziela przecinek. Trzycyfrowe grupy tysięcy można oddzielać spacją (najlepiej niełamliwą: ), nie – przecinkiem lub kropką. |
wg.
nr.
mgr.
dr. |
wg
nr
mgr
dr |
Skróty składające się z pierwszej i ostatniej litery wyrazu piszemy bez kropki – są to skróty przez tzw. ściągnięcie. Jedynie w przypadku użycia takiego skrótu dla wyrazu w przypadku zależnym kropkę stosujemy (co jest logiczne), np. doktora › dr. (w takiej sytuacji możemy też użyć formy dra). |
v-ce mistrz
v-ce minister |
wicemistrz
wiceminister |
Cząstkę wice (nie vice – w języku polskim litera v może występować tylko w nazwach własnych) pisze się zawsze łącznie. |
m. in.
min. |
m.in. |
Skrót od między innymi piszemy bez spacji, z kropkami po obu członach.
Skrót min. oznacza minimum albo minister, zależnie od kontekstu.
Symbol jednostki min (minut) piszemy bez kropki.
|
| np: |
np. |
Skrót od na przykład piszemy bez spacji, z kropką na końcu. |
w/w
w.w. |
ww.
wyż.wym. |
Skrót od wyżej wymieniony funkcjonuje tylko w dwóch wariantach. |
| dawn. |
daw.
d. |
Skrót od dawniej bądź dawny funkcjonuje tylko w dwóch wariantach. |
mimo, że
mimo, iż
pomimo, że/iż
pierwsza część zdania, po, którym druga część |
mimo że
mimo iż
pomimo że/iż
pierwsza część zdania, po którym druga część |
Zdania podrzędne zaczynające się połączeniami wyrazowymi, takimi jak:
- chyba że, chyba żeby, dlatego że, dopiero gdy, ile razy, ile że, jak gdyby, jako że, mimo że, mimo iż;
- na co, o ile;
- po co, po czym, po którym, podczas gdy, podobnie jak, pomimo że, pomimo iż, przy czym;
- tak jak, tylko że, tym bardziej że;
- w miarę jak, w razie gdyby, wprzód nim;
- za co, zwłaszcza gdy, zwłaszcza kiedy, zwłaszcza jeżeli, zwłaszcza że;
- że aż
poprzedzamy przecinkiem przed całym połączeniem.
W przypadku użycia połączenia typu (po)mimo faktu, że, zdanie podrzędne zaczyna się od spójnika że i przecinek stawiamy przed nim.
|
Ładny kot o zielonych oczach, szybko wszedł na stół.
Prezydent pierwszej w Europie republiki, od wielu lat jest martwy. |
Ładny kot o zielonych oczach szybko wszedł na stół.
Prezydent pierwszej w Europie republiki od wielu lat jest martwy. |
Nie oddzielamy przecinkiem grupy podmiotu od grupy orzeczenia tego samego zdania pojedynczego (również jeśli jest ono częścią zdania złożonego). |
Charlesa, o Charlesie (franc.)
Charles′a (ang.) |
Charles′a, o Charles′u (franc.)
Charlesa (ang.) |
To jest ortograficznie uzasadnione wymową – w wersji francuskiej jest [szarl] i końcowe ′s′ nie jest wymawiane. |
ne
pne
p.n.e
p.n.e.. |
n.e.
p.n.e. |
W przypadku skracania połączeń naszej ery lub przed naszą erą stawiamy kropki po każdej literze (i nie wstawiamy spacji w środku skrótu), ale nie wstawiamy dwóch kropek na końcu, gdy np. p.n.e. kończy zdanie. |
mnpm
m.n.p.m. |
m n.p.m. |
Po jednostkach miar i wag (w tym wypadku po jednostce miary długości metr), również w przypadku zależnym, nie stawia się kropki. Po pozostałych wyrazach stawia się kropki. |
90-tych
14-tego
lata 70-te
lata 70te
lata ′70
3-go maja |
90.
14.
lata 70.
lata 70.
lata 70.
3 maja |
Do liczebników pisanych cyframi nigdy nie dodaje się końcówek fleksyjnych. Jeśli z kontekstu jednoznacznie wynika, że użyto liczebnika porządkowego, po cyfrze arabskiej nie trzeba stawiać kropki ani w formie mianownikowej, ani w pozostałych przypadkach gramatycznych – jeśli liczba oznacza rok, to w konstrukcji: w roku 1970 nie stawiamy kropki. Kropkę można opuszczać w niektórych skonwencjonalizowanych formach, np. rozdział 4 itp.
Uwaga: po liczebnikach wyrażonych cyframi rzymskimi nie stawiamy kropki. Nie stawiamy jej też w datach po liczbie oznaczającej dzień, np. 15 lipca. |
Błędy logiczne i gramatyczne
|
| większa połowa |
ponad połowa
większa część
większość |
Jest to przykład sprzeczności logicznej, także sprzeczności danych w hasłach powiązanych. |
| zrobić tą rzecz |
zrobić tę rzecz |
Zaimek wskazujący ta przyjmuje w bierniku postać tę (postać tą jest formą narzędnika). |
| Czerwona Armia, Południowa Ameryka, mityczne zwierzę, żyworodna ryba, starożytne wierzenia |
Armia Czerwona, Ameryka Południowa, zwierzę mityczne, ryba żyworodna, wierzenia starożytne. |
Błąd składni wynikający najczęściej z niewolniczego trzymania się w tłumaczeniach szyku tekstów obcojęzycznych; w wielu najbardziej popularnych językach (angielskim, niemieckim, rosyjskim, czeskim itp.) przymiotnik zawsze jest przed rzeczownikiem, natomiast po polsku należy rozróżnić, czy chodzi o nazwę, np. gatunkową, czy o określenie cechy. Porównajmy: człowiek współczesny (typologia) lub współczesny człowiek (w odróżnieniu od człowieka baroku). |
| bardziej hałaśliwszy |
hałaśliwy, hałaśliwszy, najhałaśliwszy |
Niepotrzebne stopniowanie przymiotnika po słowie "bardziej", które już jest stopniem wyższym od "bardzo". |
przekonywujący
oddziaływujący |
przekonujący, przekonywający
oddziałujący, oddziaływający |
Niepoprawne połączenie dwu poprawnych form w jedną. |
| dlatego, bo |
dlatego, że
bo
ponieważ
gdyż
albowiem
otóż |
Spójnik bo jest równoznaczny z wyrażeniami: dlatego, że. |
ilość mieszkańców
ilość gatunków
ilość wydobytych ton itp. |
liczba mieszkańców
liczba gatunków
liczba wydobytych ton itp. |
W odniesieniu do rzeczowników policzalnych powinno się używać słowa liczba, a w odniesieniu do rzeczowników niepoliczalnych ilość: liczba ziaren piasku, ale równocześnie ilość piasku.
Ponieważ termin "niepoliczalny" może niektóre osoby wprawiać w zakłopotanie, warto wiedzieć, że "ilość" zawsze sugeruje jakąś jednostkę miary, jak np. kilogramy piasku, metry sześcienne piasku, metry bieżące piasku itp., podczas gdy "liczba" ma za jednostkę miary zawsze sztuki. |
| pełnić rolę |
pełnić funkcję albo
grać/odgrywać rolę |
Błąd wynikający z "pomieszania" związków frazeologicznych. |
| piszemy z wielkiej (dużej) litery |
piszemy wielką (dużą) literą lub od wielkiej (dużej) litery |
Błędna konstrukcja jest rusycyzmem. |
| tylni, tylnia, tylnie |
tylny, tylna, tylne |
Błąd wynikający z kojarzenia form z przedni, przednia, przednie |
| najmniejsza linia oporu |
linia najmniejszego oporu |
Nie istnieje "najmniejsza linia"; w tej konstrukcji zdania chodzi o "najmniejszy opór", nie "linię". |
uznać jako
uznawać jako |
uznać za
uznawać za |
Czasowniki uznać, uznawać łączymy z przyimkiem za, rządzącym biernikiem. |
| trzeci lipiec |
trzeci lipca |
W domyśle trzeci dzień lipca. Chyba że chcemy powiedzieć np. To był trzeci tak przyjemny lipiec w moim życiu. |
dwutysięczny ósmy
sto dwadzieścia siódmy
tysięczny dziesiąty |
dwa tysiące ósmy
sto dwudziesty siódmy
tysiąc dziesiąty |
Liczebniki porządkowe tworzy się, zmieniając liczebniki odpowiadające za dziesiątki i jednostki, a w przypadku ich braku – ostatni z liczebników. |
